ผ่าตัดต่อมลูกหมากออก พร้อมเลาะต่อมน้ำเหลืองออก (แบบส่องกล้อง)
รายละเอียด
รู้จักโรคนี้
รู้จักต่อมลูกหมาก
ต่อมลูกหมาก (Prostate Gland) เป็นหนึ่งในต่อมไร้ท่อของเพศชาย มีขนาดประมาณผลวอลนัต อยู่บริเวณลึกเข้าไปในอุ้งเชิงกราน บริเวณโคนอวัยวะเพศ ต่อมลูกหมากนั้นล้อมอยู่ใต้กระเพาะปัสสาวะ ล้อมท่อปัสสาวะอยู่
หน้าที่ของต่อมลูกหมากคือ สร้างน้ำเมือกที่จะหลั่งออกมาเมื่อมีเพศสัมพันธ์ ช่วยหล่อเลี้ยงอสุจิ และปกป้องสารพันธุกรรมหรือ DNA ของอสุจิ
กลุ่มเสี่ยงสำหรับโรคมะเร็งต่อมลูกหมาก
ผู้ที่มีภาวะหรือพฤติกรรมเหล่านี้ มีความเสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก
- ผู้ที่เป็นผู้ชาย อายุ 50 ปีขึ้นไป
- ผู้สมาชิกในครอบครัวมีประวัติเป็นมะเร็งต่อมลูกหมาก
- ผู้มีพฤติกรรมรับประทานอาหารประเภทเนื้อสัตว์ อาหารให้พลังงานสูง หรืออาหารไขมันสูงบ่อยๆ
- ผู้ที่สูบบุหรี่
- ผู้มีน้ำหนักเกิน
- ผู้ที่เป็นโรคเกี่ยวกับต่อมลูกหมาก
สาเหตุมะเร็งต่อมลูกหมาก
มะเร็งต่อมลูกหมาก คือ เซลล์หรือเนื้อเยื่อในต่อมลูกหมากมีการเจริญเติบโตและแบ่งตัวผิดปกติโดยไม่สามารถควบคุมได้ ปัจจุบันยังไม่แน่ชัดว่าสาเหตุของมะเร็งต่อมลูกหมากคืออะไร แต่พบว่าอาจเกี่ยวข้องกับอายุ พันธุกรรม หรือเชื้อชาติ
ความผิดปกติของก้อนเซลล์มะเร็งที่ต่อมลูกหมากอาจส่งผลให้เกิดการอุดตันที่ท่อปัสสาวะของคนไข้ ถ้าเป็นมากอาจมีอาการปัสสาวะไม่ออก และเมื่อเป็นมากขึ้น เซลล์มะเร็งอาจแพร่กระจายไปยังอวัยวะอื่นได้ด้วย เช่น ไต ตับ ปอด กระดูก ทำให้อวัยวะเหล่านั้นเสียหายและถูกทำลายไปในที่สุด
สัญญาณที่ต้องตรวจ
อาการที่อาจบ่งบอกถึงมะเร็งต่อมลูกหมาก
อาการส่วนใหญ่มักเกี่ยวข้องกับปัญหาการปัสสาวะ เช่น
- ปัสสาวะลำบาก โดยเฉพาะตอนเริ่ม
- เมื่อปัสสาวะแล้วพบว่าปัสสาวะไม่พุ่ง หรือปัสสาวะราดเท้า
- มีอาการปวดขณะปัสสาวะ
- มีเลือดปนออกมากับน้ำปัสสาวะ
- ปัสสาวะบ่อย โดยเฉพาะเวลากลางคืน
บางอาการอาจสังเกตพบเมื่อมีเพศสัมพันธ์ เช่น
- เกิดอาการปวดเวลาหลั่งเมื่อถึงจุดสุดยอด
- มีเลือดปนออกมากับน้ำเชื้อ
อย่างไรก็ตาม การมีอาการเหล่านี้ ไม่ได้หมายความว่าต้องเป็นมะเร็งต่อมลูกหมากเสมอไป ควรพบแพทย์เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยแยกโรคจะดีที่สุด เพราะจะได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง
ตรวจโรคนี้อย่างไรได้บ้าง
วิธีตรวจมะเร็งต่อมลูกหมาก
ผู้ที่ยังไม่มีอาการใดๆ เลยแต่อยู่ในกลุ่มเสี่ยง อาจเข้ารับการตรวจคัดกรองมะเร็ง โดยแพทย์จะซักประวัติ และอาจตรวจด้วยวิธีการอื่นๆ เช่น คลำตรวจความผิดปกติของรูปร่าง ขนาด ของต่อมลูกหมาก ตรวจเลือดค่าสารบ่งชี้มะเร็งต่อมลูกหมาก (Prostate-Specific Antigen: PSA)
ถ้าพบก้อนผิดปกติ แพทย์อาจสั่งตรวจเพิ่มเติมด้วยวิธี MRI หรืออัลตราซาวนด์ เพื่อให้เห็นภาพเนื้อเยื่อภายในที่ชัดเจนขึ้น และถ้าต้องผ่าตัดจะได้กำหนดบริเวณที่จะผ่าตัดได้อย่างแม่นยำ
นอกจากนี้ยังอาจมีการตัดชิ้นเนื้อส่งตรวจ เพื่อยืนยันว่าเซลล์มะเร็ง การตรวจเหล่านี้ทำเพื่อพิจารณาว่าคนไข้ควรได้รับการรักษาอย่างไรจึงจะเหมาะสมที่สุด
รักษาโรคนี้ได้วิธีไหนบ้าง
วิธีอื่นๆ ในการรักษามะเร็งต่อมลูกหมาก
นอกจากวิธีผ่าตัดต่อมลูกหมากแล้ว ยังมีวิธีอื่นๆ ที่ใช้รักษามะเร็งต่อมลูกหมาก เช่น รังสีบำบัด การใช้ยา ผ่าตัดอัณฑะ หรือใช้ฮอร์โมนบำบัด แต่ขึ้นอยู่กับแพทย์พิจารณาว่าผู้ป่วยคนใดสามารถรักษาด้วยวิธีใดได้ ขึ้นอยู่กับระยะของโรคและการแพร่กระจายของเชื้อมะเร็งที่คนไข้เป็น รวมถึงภาวะสุขภาพของคนไข้แต่ละคนเองเช่นกัน
รู้จักการผ่าตัดนี้
การผ่าตัดมะเร็งต่อมลูกหมากด้วยวิธีเจาะผ่านหน้าท้อง
- แพทย์จะระงับความรู้สึกของคนไข้ด้วยวิธีให้ดมยาสลบ จากนั้นจัดท่าให้คนไข้นอนหงายแขนชิดลำตัว ใส่สายสวนปัสสาวะ ทำความสะอาดบริเวณหน้า ท้องและอุ้งเชิงกราน
- แล้วใช้เครื่องมือเพื่อเจาะรูขนาดเล็กผ่านหน้าท้องจำนวน 5 รู เพื่อเป็นช่องทางสอดกล้องและเครื่องมือผ่าตัดขนาดเล็กเข้าไป
- ก่อนผ่าตัดจะมีการให้แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์สู่ช่องท้องเพื่อขยายพื้นที่ ช่วยให้กล้องบันทึกภาพอวัยวะที่ต้องผ่าตัดได้อย่างชัดเจน แล้วฉายไปยังจอภาพขนาดใหญ่ในห้องผ่าตัด
- จากนั้นแพทย์จะพิจารณาเนื้อเยื่อต่างๆ ภายในช่องท้องเพื่อให้แน่ใจว่าสามารถผ่าตัดแบบส่องกล้องได้อย่างปลอดภัย เช่น ดูว่าไม่มีการติดเชื้อ ไม่มีรอยโรค หรือพังผืด
- ถ้าเห็นว่าสามารถผ่าตัดต่อได้ แพทย์จะค่อยๆ ผ่าตัดเลาะต่อมลูกหมากในช่องท้อง แล้วนำออกมาผ่านรูทางหน้าท้องที่เจาะไว้ บางกรณีที่ต้องผ่าตัดต่อมเนื้อเหลืองร่วมด้วย อาจจำเป็นต้องขยายรูที่ผิวหนังที่เจาะไว้ก่อนหน้านี้ เพื่อเป็นทางให้นำต่อมน้ำเหลืองออกมา
- หลังการผ่าตัดเสร็จสิ้น เย็บปิดแผลเรียบร้อย แพทย์ยังจะคาสายสวนปัสสาวะไว้ที่ตัวคนไข้ อีกประมาณ 10-14 วันจึงจะถอดออก
ข้อดีของการผ่าตัดมะเร็งต่อมลูกหมากด้วยวิธีเจาะผ่านหน้าท้อง
เมื่อเปรียบเทียบกับวิธีผ่าตัดแบบเปิดแล้ว การผ่าตัดมะเร็งต่อมลูกหมากด้วยวิธีเจาะผ่านหน้าท้องมีข้อดีดังนี้
- คนไข้เจ็บแผลน้อยกว่า เนื่องจากแผลภายนอกมีขนาดเล็ก และเครื่องมือผ่าตัดที่ขนาดเล็กร่วมกับกล้องกำลังขยายสูงที่ช่วยให้การผ่าตัดแม่นยำ กระทบกระเทือนเนื้อเยื่อใกล้เคียงน้อยลง
- ความจำเป็นของการใช้ยาแก้ปวดหลังผ่าตัดมีน้อยลง
- ผลข้างเคียง ความเสี่ยงจากการผ่าตัดมีน้อยกว่า
- เสียเลือดระหว่างการผ่าตัดน้อยกว่า
- ลดระยะเวลาที่ต้องพักฟื้นในโรงพยาบาลให้เหลือประมาณ 1-2 วัน
- คนไข้ส่วนใหญ่สามารถกลับไปทำงานหรือทำกิจวัตรประจำวันได้ในเวลารวดเร็วกว่า คือภายในประมาณ 2-3 สัปดาห์หลังผ่าตัด
ในด้านผลลัพธ์ทางการรักษาโรค พบว่าการผ่าตัดรักษามะเร็งต่อมลูกหมากด้วยวิธีเจาะผ่านหน้าท้องนั้น ให้ผลลัพธ์ในการรักษาโรคไม่ต่างจากการผ่าตัดแบบเปิด
ข้อจำกัดของการผ่าตัดมะเร็งต่อมลูกหมากแบบเจาะผ่านหน้าท้อง
การผ่าตัดมะเร็งต่อมลูกหมากแบบเจาะผ่านหน้าท้องมีข้อจำกัด ได้แก่
- ทำได้เฉพาะในผู้ที่เป็นมะเร็งต่อมลูกหมากระยะไม่รุนแรงมาก
- เซลล์มะเร็งยังไม่กระจายออกไปนอกต่อมลูกหมาก
นอกจากนี้ผู้ที่เคยรับการผ่าตัดอวัยวะอื่นๆ ในช่องท้องมาก่อน ก็อาจไม่สามารถผ่าตัดด้วยเทคนิคนี้ จำเป็นต้องรับการพิจารณาและวินิจฉัยจากแพทย์เสียก่อน
เปรียบเทียบการผ่าตัดวิธีต่างๆ
การผ่าตัดต่อมลูกหมากเพื่อรักษามะเร็ง
การผ่าตัดต่อมลูกหมาก เป็นหนึ่งในวิธีรักษามะเร็งต่อมลูกหมาก โดยอาจต้องผ่าตัดต่อมลูกหมากบางส่วน หรือผ่าตัดออกทั้งหมด ร่วมกับผ่าตัดเอาเนื้อเยื่อรอบเซลล์มะเร็งและต่อมน้ำเหลืองออก เพื่อป้องกันการแพร่กระจายซ้ำ ขึ้นอยู่กับระยะความรุนแรงและการแพร่กระจายของโรค
เทคนิคการผ่าตัดรักษามะเร็งต่อมลูกหมากในปัจจุบัน ได้แก่
การผ่าตัดรักษามะเร็งต่อมลูกหมากแบบเปิดหน้าท้อง
เทคนิคนี้เป็นการผ่าตัดแบบดั้งเดิม ซึ่งแพทย์จะกรีดเปิดแผลที่หน้าท้องจากบนลงล่างความยาวประมาณ 4-5 นิ้ว ข้อดีคือแพทย์ทำงานได้ง่าย เลาะต่อมน้ำเหลืองออกง่ายกว่าผ่าตัดแบบส่องกล้อง ใช้เวลาผ่าตัดประมาณ 2-3 ชั่วโมง ทำให้คนไข้อยู่ภายใต้ฤทธิ์ยาสลบสั้นกว่า เมื่อเทียบกับการผ่าตัดส่องกล้องด้วยแขนหุ่นยนต์ที่จะใช้เวลาประมาณ 4-7 ชั่วโมง
แต่เนื่องจากแผลผ่าตัดมีขนาดใหญ่ จึงเสียเลือดมาก เจ็บ และต้องใช้เวลาพักฟื้นหลังผ่าตัดยาวนานกว่าผ่าตัดแบบส่องกล้อง คืออยู่ที่ประมาณ 6 สัปดาห์
ผ่าตัดรักษามะเร็งต่อมลูกหมากแบบส่องกล้อง
เป็นการผ่าตัดที่แพทย์จะใช้วิธีเจาะรูเล็กๆ บริเวณผิวหนังคนไข้ โดยอาจเป็นเจาะผิวหนังหน้าท้อง 3-5 แผล หรือเจาะเป็นแผลเดียวที่รูสะดือ แล้วสอดเครื่องมือผ่าตัดขนาดเล็ก รวมถึงกล้องกำลังขยายสูง เข้าไปทำการผ่าตัดข้างในช่องท้อง
📍 นอกจากนี้ยังมีการทำเทคโนโลยีหุ่นยนต์เข้ามาช่วยผ่าตัด โดยใช้แขนกลควบคุมโดยแพทย์ผู้ชำนาญ ซึ่งจะให้การผ่าตัดที่แม่นยำกว่าผ่าตัดด้วยมือเมื่อเป็นการผ่าตัดในพื้นที่เล็กๆ
📍 กรณีการผ่าตัดต่อมลูกหมาก ความแม่นยำของแขนกลร่วมกับขนาดที่เล็กของอุปกรณ์จะช่วยให้เก็บเส้นประสาทที่เกี่ยวข้องกับการแข็งตัวขององคชาตได้ดีขึ้น
โดยทั่วไป การผ่าตัดแบบส่องกล้องช่วยให้แผลผ่าตัดมีขนาดเล็ก กระทบกระเทือนเนื้อเยื่อของอวัยวะอื่นๆ น้อยกว่า เสียเลือดน้อย เจ็บน้อย และระยะเวลาพักฟื้นหลังผ่าตัดสั้นกว่าเมื่อเปรียบเทียบกับการผ่าตัดแบบเปิด
การดูแลหลังผ่าตัด
เพื่อให้แผลหายดีเป็นปกติ คนไข้ควรปฏิบัติตัวดังนี้
- รักษาสายสวนปัสสาวะที่แพทย์คาไว้ให้แห้งและสะอาดอยู่เสมอ
- รับประทานยาตามแพทย์สั่ง สำหรับยาแก้ปวด ถ้าปวดมาก ควรปรึกษาแพทย์ก่อนว่าสามารถรับประทานยาในปริมาณมากขึ้นได้หรือไม่ หรือสามารถเปลี่ยนเป็นยาชนิดอื่นได้ไหม
- ถ้าบริเวณผ่าตัดเป็นรอยช้ำเขียวในวันแรก ถือว่าปกติ รอยดังกล่าวจะค่อยๆ จางไปเองภายในไม่กี่วัน ความรู้สึกชาหรือไม่สบายบริเวณนั้นก็เป็นปกติเช่นกัน
- ควรพบแพทย์ตามนัดหมายทุกครั้ง
- ในการตรวจติดตามผลการผ่าตัด คนไข้อาจปรึกษาแพทย์ว่าภาวะของร่างกายที่เป็นอยู่สามารถกลับไปออกกำลังกาย ว่ายน้ำ ขับรถ มีเพศสัมพันธ์ ได้แล้วหรือยัง
ถ้ามีอาการต่อไปนี้ ควรติดต่อแพทย์ทันที
- มีไข้สูง
- อาการเจ็บแผล ปวดแผล มีมากขึ้น แม้ว่ารับประทานยาแก้ปวดแล้วก็ไม่หาย
- ปัสสาวะไม่ออก ปัสสาวะออกมากว่าปกติมาก มีเลือดปนออกมากับปัสสาวะเป็นระยะเวลานานโดยไม่ดีขึ้นเลย
ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น
โดยทั่วไปแล้ว ไม่ว่จะผ่าตัดมะเร็งต่อมลูกหมากด้วยเทคนิคเปิดหรือเจาะผ่านหน้าท้อง ก็สามารถเกิดผลข้างเคียงได้ไม่ต่างกันมากนัก เช่น ระยะแรกเมื่อปัสสาวะอาจมีเลือดปนออกมาได้ เนื่องจากสายสวนปัสสาวะที่จำเป็นต้องคาไว้หลังผ่าตัด นอกจากนี้อาจมีอาการท้องผูก และตามปกติ แพทย์จะพยายามสงวนเส้นประสาทรับความรู้สึกไว้ ทำให้ความสามารถในการหลั่งควรจะยังคงอยู่